Onderzoek en redactie
2016-2017
Bekijk de weerhouden gebouwenHet Onze-Lieve-Vrouwvoorplein is een rechthoekig plein dat voor de gelijknamige kerk ligt. Aan de zuidkant mondt de Koninginnelaan erop uit, in de aslijn van de kerk, terwijl aan de westkant en de oostkant respectievelijk de Leopold I-straat en de Mellerystraat symmetrisch vertrekken. Aan de zuidoostelijke hoek van het plein mondt de Paleizenstraat over de Bruggen uit. In het noordwesten loopt het voorplein langs de kerk voort, tot aan de rand van het kerkhof van Laken. Ertegenover, langs de oostzijde van de kerk, begint de Koninklijk Parklaan.
Het voorplein werd ontworpen voor de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Laken, een kerk opgericht ter nagedachtenis van Louise-Marie d’Orléans, de eerste koningin der Belgen en de tweede echtgenote van Leopold I, overleden op 11.10.1850. Op 22.09.1851 stelde conducteur van bruggen en wegen J. Tielemans een vestigingsplan voor het gebouw op, achter het voorplein, dat zelf werd verlengd door de toekomstige Koninginnelaan, die een schuin tracé tot aan de brug van Laken kreeg. Het ontwerp werd goedgekeurd bij K.B. van 18.07.1853. De bouw van de kerk begon in 1854 en nam verscheidene decennia in beslag, maar het nog niet voltooide gebouw werd al op 07.08.1872 ingehuldigd. De aanleg van het voorplein werd definitief goedgekeurd bij besluit van 20.04.1863. Tegelijkertijd werd tussen 1862 en 1868 de Koninginnelaan aangelegd, van voorbij het Kanaal tot aan het Liedtsplein, op grondgebied Schaarbeek.
Oorspronkelijk werd het midden van het voorplein ingenomen door een ovaal plantsoen met trappen die naar de toegangsweg van de kerk leidden. Vóór 1944 werd dit plantsoen vervangen door twee driehoekige plantsoenen waartussen de verkeersstrook naar de Koninklijk Parklaan liep, terwijl de trap van de kerk werd ingewerkt in een gebogen muurtje rond de toegangshelling, die dezelfde boog volgde.
Hoewel de eerste gebouwen al rond 1870 werden ontworpen, werd het voorplein hoofdzakelijk in de loop van de jaren 1880 bebouwd, met huizen in neoclassicistische stijl, zoals nr. 4 en 5, 13 (1883), 14 (1882) en 15 (1880). Vermelden we, op de hoek met de Leopold I-straat, een appartementsgebouw in art-decostijl uit 1934 (zie nr. 11) en een huis in eclectische stijl met commerciële benedenverdieping uit 1903 (zie nr. 12). In het noordwesten, links van de ingang van het kerkhof (zie notitie), bevindt zich het voormalige atelier van de beeldhouwers Salu (zie nr. 16).
Aan de smalle zijden van het plein staan twee analoge portalen met monumentale compositie tegenover elkaar, met stenen pijlers met rustica, in respectievelijk witsteen en hardsteen, verbonden door traliewerk. Het portaal aan de oostkant was oorspronkelijk de ingang van het zomerverblijf van de Oostenrijkse aartshertogen; het werd in 1879 naar het voorplein verplaatst, na de uitbreiding van het Koninklijk Domein. Aan de westkant werd een pendant gebouwd die de ingang aangaf van het kleine park langs het station van Laken, dat in 1880 werd geopend (zie Kerkeveldstraat nr. 2). Aan de kant van het Koninklijk Domein staat op elke hoofdpijler een beeldengroep van Albert Hambresin uit 1891, met een voorstelling van drie kinderen en een bloemenvaas. Het gaat om replica’s van werken van de beeldhouwer Godecharle die oorspronkelijk de ingang van het kasteel versierden.
Op de westflank van de kerk staan twee monumenten: het monument voor de Franse onbekende soldaat gesneuveld op Belgische bodem in 1914-1918, ingehuldigd in 1927 (zie notitie), en een borstbeeld van maarschalk Foch (beeldhouwer Pierre De Soete en architect Maurice Van Nieuwenhuyse), in 1951 ontworpen op initiatief van oud-strijders ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Foch. In 1979 werd het linker plantsoen aangevuld met een ronde fontein die een bank vormt, Agora genaamd.
Bronnen
Archieven
SAB/NPP C3.
SAB/OW 32727 (1850-1916), 86927 (1979); 13: Laken 1271 (1883); 14: Laken 1263 (1882); 15: Laken 3264 (1880).
Publicaties en studies
CELIS, M., VANDENBREEDEN, J., VAN SANTVOORT, L., Omtrent het Onze-Lieve-Vrouwvoorplein in Laken (reeks Monumenten ‘Be’Leven), Gemeentekrediet – Koning Boudewijnstichting, Brussel, 1994.
COSYN, A., Laeken Ancien & Moderne, Imprimerie scientifique Charles Bulens, Brussel, 1904, p. 138.
DEROM, P., Les sculptures de Bruxelles. Catalogue raisonné, Galerie Patrick Derom, Brussel, 2002, p. 103.
DE ROOSE, F., Les fontaines de Bruxelles, Racine, Brussel, 1999, pp. 103-104.
MEIRSSCHAUT, P., Les sculptures de plein air à Bruxelles, guide explicatif, E. Bruylant, Brussel, 1900, p. 199.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, pp. 1543-1544.