Dwarsstraat

Van Koningsstraat naar Houwaertplein.

Deel van Koningsstraat tot Middaglijnstraat aangelegd aan het einde van het Hollands Regime, verlengd tot aan de Grensstraat (vóór 1840) en tot aan de Merinosstraat in 1855. Dit laatste stuk werd twee jaar later geplaveid op kosten van de eigenaars en bewoners (de heren Steurs en Lemort).

Ondanks enkele verbouwingen bezit de straat een aantal homogene ensembles. Aan even zijde wordt het eerste deel gedomineerd door de gebouwen van de Gesùresidentie (Nr. 2), n.o.v. arch. Edmond SERNEELS (1929). De overige bebouwing aan deze straatkant bestaat uit neoclassicistisch geïnspireerde panden, het merendeel uit de periode 1840-1860. Vrij brede burgerwoningen of huizen met woon- en handelsfunctie, soms voorzien van een nieuwe gevelbekleding in baksteen (Nr. 86 en 98 uit 1859).
Talrijke woningen bezitten nog fraaie ijzeren sierelementen. Enkele panden hebben binnenshuis grondige wijzigingen ondergaan, zie Nr. 4 tot 8, ensemble dat heden het "Centre d' hébergement de l'agglomération bruxelloise" (CHAB) huisvest. Dit centrum bezet een groot stuk van het huizenblok en omvat o.a. een ontmoetingsruimte, kamers, vergaderzalen en een cafetaria, n.o.v. het architectenbureau ARCHÉCO (1985).
Een plaat op de gevel van Nr. 6 gedenkt het verblijf van de schilder Vincent VAN GOGH hier tussen 1880 en 1881.
Nr. 44: appartementsgebouw met art-deco-inslag opgetrokken in 1936 n.o.v. arch. Gaspar DEVALCK van vijf bouwlagen + één achteruitwijkende verdieping, gevel in baksteen en similisteen, op verdiepingen geaccentueerd door centrale trapeziumvormige gestapelde erker waarop de balkonleuningen van de zijtraveeën aansluiten. Nr. 56 tot woning verbouwde bergplaats met puntgevel, klimmende boogfries en oculus (Grensstraat Nr. 44).
Aan onpare zijde, neoclassicistisch geïnspireerde panden zoals Nr. 7-9, 33 tot 41, 51-55 (1842), 57-59 (1841), 65, 95 en 113. Nr. 101 opmerkelijke woning uit XIX B met brede bepleisterde lijstgevel op arduinen onderbouw en verdiepingen met pilasters op muurdammen. Nr. 53-55 met rondboogvensters geïnspireerd door de neo-empirestijl. Bepaalde huizen zijn grondig verbouwd, o.a. Nr. 23 (verhoogd en verbouwd in 1912), 49, 73, 99 en 103. Opmerkelijke kwaliteit van de vensterleuningen met gevleugelde overwinningsfiguurtjes (o.a. Nr. 49), van de geriemde en gebogen balkonplint van Nr. 101 en van de drie balkons op consoles waarvan één gevelbreed (Nr. 109-111).
Nr. 15 tot 21 aanvankelijk school in eclectische stijl uit 1889 n.o.v. Gaspar DEVALCK, heden parking. Laatste deel van de straat overheerst door het 'Institut de la Sagesse' (zie Nr. 127-131).