Onderzoek en redactie
2016-2017
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Sint-Annadreef is een rechte verkeersader die het Kardinaal Cardijnplantsoen en de Kunstenaarsstraat verbindt met de Abelenlaan. Aan de oostzijde loopt ze langs het Park van de Sint-Annadreef en de Koninklijk Parklaan, aan de westzijde kruist ze de de Vrièrestraat en de Tuinbouwersstraat, en dan de Witte-Acacialaan.
De dreef, die oorspronkelijk avenue du Duc [Hertoglaan] heette, werd in 1626-1628 geopend door architect Franquart op verzoek van aartshertogin Isabella, om de Onze-Lieve-Vrouwkerk met de Sint-Annafontein te verbinden. De dreef beschreef een bocht in oostelijke richting en liep dan langs de gelijknamige kapel, voordat ze de rue de la Chapelle Sainte-Anne bereikte. Ze was meer dan 600 meter lang en werd afgeboord door vier rijen lindebomen. Vroeger was de dreef een geliefde wandelplaats bij de Brusselaars. Haar rooilijn werd gewijzigd bij K.B. van 30.05.1866. In het kader van de aanleg van het Koninklijk Park in 1877-1878, waarbij ook de gelijknamige laan en de Abelenlaan werden aangelegd, werd de dreef in het oosten afgeboord door een hoog bebost talud en verloor ze haar gebogen uiteinde voorbij de fontein. In de tweede helft van de jaren 1860 werd het begin van de dreef omgedoopt tot Leopoldplein, voordat dit in 1916 het begin werd van de Kunstenaarsstraat, afgeboord door het Kardinaal Cardijnplantsoen, dat zijn naam kreeg in 1981. Rond 1950 werd, bij K.B. van 15.12.1937, de zuidelijke punt van het bouwblok gevormd door de dreef en de Groenvinkstraat verwijderd, om de doorgang van de nieuwe collector van de Molenbeek onder de Kunstenaarsstraat mogelijk te maken.
De Sint-Annafontein, die achter een groot halfcirkelvormig waterbekken aan het uiteinde van de dreef stond, werd in 1625 gebouwd op initiatief van aartshertogin Isabella. De fontein, ook de Vijf Wondenput of Vijf Wondenbak genoemd, werd gevoed door een bron die wonderbaarlijke krachten werd toegedicht en die talloze pelgrims aantrok. In de onmiddellijke omgeving, die van dan af toegankelijk was via een kleine weg, werd de Sint-Annakapel gebouwd, wellicht tijdens het bewind van de aartshertogen Albrecht en Isabella, in de 16e of 17e eeuw.
Vóór de aanleg van het Koninklijk Park stonden aan de oostzijde van de dreef hoevetjes en buitenhuizen. De strook gevat tussen de dreef en de Koninklijk Parklaan, thans bekend onder de naam Park van de Sint-Annadreef, werd op de bewaarlijst ingeschreven op 11.06.1998, onder meer omwille van de aanwezigheid van opmerkelijke bomen.
Aan de westzijde lag vroeger, op het terrein tussen de de Vrièrestraat en de Tuinbouwersstraat, het gehucht Cauwegem, waarop zich een buitenhuis bevond dat tot de 15e eeuw terugging. Het behoorde toe aan de familie de Cordes, en Pieter-Paul Rubens verbleef er in 1625-1626. De woning werd in 1820 gesloopt. Op het goed werd in 1861 een villa gebouwd die een tijdlang als weeshuis dienstdeed, voordat het in 1935 werd afgebroken.
De bebouwde kant van de dreef omvat woningen achter een tuintje. In het eerste straatdeel en de eerste helft van de tweede gaat het hoofdzakelijk om huizen in neoclassicistische stijl opgetrokken in de laatste decennia van de 19e eeuw of in de eerste jaren van de 20e. Daaronder vermelden we een bijzonder homogene huizenrij (zie nr. 12 tot 26), evenals nr. 34 en 36, thans verbouwd. In de tweede helft van het tweede huizenblok gaan de woningen terug tot de jaren 1930 - 1950, dus na de sloop van de villa die de noordzijde ervan innam. Het zuidelijke deel van het laatste straatdeel bevat ook huizen van latere datum, waaronder op nr. 72 een kleine villa met invloed van de pittoreske stijl en de art deco, ontworpen in 1929 door architect Fernand Brunfaut. Er bevonden zich ook diverse uitgaansgelegenheden, zoals het Hôtel des Acacias op nr. 70, gevestigd in een imposante neoclassicistische villa, of de Laiterie Robert op nr. 74. Aan het uiteinde van de dreef bevindt zich de voormalige Grenadierskazerne, die thans de Europese School huisvest (zie nr. 86-90). De kazerne werd ingehuldigd in 1902, nadat de staat er terreinen had gekocht. In het zuidelijke deel van het complex, dat recent werd gerenoveerd, bevond zich vroeger het grote tuinbouwbedrijf Draps-Dom, dat zich daar ca. 1884 had gevestigd en in 1899 en 1910 werd onteigend met het oog op de uitbreiding van de kazerne.
Bronnen
Archieven
SAB/PP 2710 (1868).
SAB/OW 65509 (1946); 72: 37979 (1929).
Publicaties en studies
COSYN, A., Laeken Ancien & Moderne, Imprimerie scientifique Charles Bulens, Brussel, 1904, pp. 71-76, 138.
GUILLAUME, A., MEGANCK, M., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel. 24. Laken, Bestuur Monumenten en Landschappen – Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel, 2012, pp. 69-70, 81-84.
PLATTON, R., Laeken. À propos de la drève Ste Anne, Brussel, 1988.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, pp. 1708-1710.
Kaarten / plannen
POPP, P. C., Atlas cadastral de Belgique, plan parcellaire de la commune de Laeken avec les mutations, 1866.