Onderzoek en redactie
2019
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Brogniezstraat is een lange verkeersas die de Poincarélaan verbindt met de Herzieningslaan, die in haar verlengde ligt. De straat kruist talrijke verkeerswegen, waaronder de Robert Pequeursquare – waarop de Otletstraat, Gheudestraat, Lambert Crickxstraat en Limnanderstraat uitkomen – de Clemenceaulaan, de de Fiennesstraat en de Onderwijsstraat.
De straat maakt deel uit van de nieuwe residentiële wijk die wegeninspecteur Victor Besme voor Kuregem had uitgewerkt en waarvan het plan door de gemeenteraad werd goedgekeurd tijdens de zitting van 09.11.1863. Deze zone, gelegen tussen de Bergensesteenweg in het noordwesten, de (nog aan te leggen) Onderwijsstraat in het zuidwesten en het nieuwe Zuidstation in het zuidoosten, werd het voorwerp van een definitief ontwerp dat Besme in december 1871 en januari 1872 opstelde en dat door de gemeenteraad werd goedgekeurd tijdens de zitting van 21.03.1872 en dan bij K.B. van 01.05.1872. De uitvoering van dit geometrisch plan, waarin de de Fiennesstraat en het Raadsplein centraal stonden, werd toevertrouwd aan de Société Immobilière de Cureghem, een vereniging van eigenaars van toekomstige bouwpercelen die beloofde de aanleg, de riolering en de bestrating binnen een termijn van vijf jaar uit te voeren. Het plan voorzag daarenboven in het rechttrekken van de Middenzenne, die van dan af loodrecht aansloot op de rivier en tussen de Onderwijsstraat en de Rossinistraat liep.
De opening van de achttien meter brede Brogniezstraat, vanaf de huidige Poincarélaan, begon echter rond 1864, het jaar waarin de eerste bouwvergunningsaanvragen voor de straat werden ingediend. In de eerste straatdelen moest de straat via een brug over de Coupure van de Kleine Zenne lopen. De rest van de straat werd slechts geleidelijk geopend, tot aan de Onderwijsstraat, na de werken voor de verlegging van de Middenzenne waarover het laatste straatdeel liep. De Coupure en de afleiding van de Zenne werden allebei in de jaren 1950 drooggelegd.
In het eerste huizenblok aan pare zijde bevond zich tot in de jaren 1890 de Staatsveeartsenijschool. Nadat de instelling naar de Veeartsenstraat was overgebracht (zie nr. 45-47), werd bij K.B. van 19.10.1909 een nieuwe wijk op de site aangelegd, met op het kruispunt van de Brogniezstraat een driehoekige square, de huidige Robert Pequeursquare. De naam van de straat is een eerbetoon aan een professor aan de veeartsenijschool, André-Joseph Brogniez (1802-1851).
De straat werd geleidelijk bebouwd vanaf 1864 tot begin jaren 1900. Het merendeel van de eerste gebouwen verrees in het gedeelte ten noorden van de de Fiennesstraat. De woningen uit de vroegste periode hadden doorgaans een neoclassicistische inslag, die uit de jaren 1890-1900 waren meestal in eclectische stijl. Het ging om brede huizen met inrijpoort – zoals nr. 37 (vóór 1881), 145 en 147 (vóór 1881) of 183 (ca. 1900) – burgerhuizen – zoals nr. 146 (na 1893), 150, 152 (jaren 1880) en 163 (na 1893) – of opbrengstpanden, zoals nr. 189 (na 1893). Sommige werden als geheel ontworpen, zoals nr. 3 tot 13 (vóór 1881), vroeger wellicht identiek. Talrijke woningen hadden een magazijn of atelier achterin. De straat was een belangrijke handelsweg, dus veel woningen werden al onmiddellijk met een commerciële benedenverdieping uitgerust.
In de straat vestigden zich ook diverse industrieën, zoals, op nr. 44-46, net ten oosten van de Coupure van de Zenne, de Etablissements Gouweloos Frère & Soeur, gespecialiseerd in kunstchromolithografie, lithografie en typografie. In 1969 werd het geheel vervangen door een arbeidersschool, thans het Huis van het Protestantisme. Vermelden we eveneens, achter nr. 172a en op nr. 172b, de gebouwen van de voormalige Fabrique de Tresses et Lacets Torley, die zich in 1880 in het huizenblok vestigde (zie Onderwijsstraat nr. 124 tot 126b).
In de straat waren ooit twee depots van de maatschappij Les Tramways Bruxellois gevestigd. De eerste, in 1874 ontworpen voor de toenmalige Compagnie Brésilienne de Tramways en vergroot in de jaren 1890 en 1900, ontwikkelde zich binnen het huizenblok gelegen tussen de Memlingstraat en de Gheudestraat en had een ingang op de hoek van laatstgenoemde straat (huidige nr. 79a-79c). Ze werd na 1987 gesloopt. Het tweede depot werd in 1887 gebouwd op de hoek van de Rossinistraat en de Grisarstraat (huidige nr. 158-158a); het verdween in de jaren 1950.
Vermelden we, op nr. 151-157, een uitbreiding van het Institut Notre-Dame, dat zich in 1905 in het huizenblok vestigde (zie de Fiennesstraat nr. 66); ze was het resultaat van de verbouwing van een huis en een industrieel gebouw (n.o.v. architect F. Buelens, 1969).
Bronnen
Archieven
GAA/DS Registre des rues [Stratenregister].
GAA/DS 44-46: 43589 (02.04.1969); 79a-79c: 642 (07.05.1874), 1527 (1894), 8927 (13.06.1902); 151-157: 43567 (16.01.1969); 158-158a: 3882 (30.11.1887); 183: 9206 (ca.1900).
SAB/PP 2879 (ca. 1865).
Publicaties en studies
CULOT, M. [red.], Anderlecht 1. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 19.
VAN AUDENHOVE, J., Anderlecht au fil des siècles, Anderlechtensia-C.A.F.H.A, 1996, pp.193-194.
VAN AUDENHOVE, J., Les rues d’Anderlecht, Herdenking van de twintigste verjaardag van de oprichting van Anderlechtensia, C.A.F.H.A, 1995, p. 53.
VAN DEN BERGHE, G., Anderlecht door de eeuwen heen, Geschied- en Oudheidkundige kring van Westbrabant, Brussel, 1938, pp. 206-207.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Brogniez (rue)”, 1868.
Kaarten / plannen
BESME, V., Plan d’ensemble du Quartier de Cureghem, 01.12.1871 en 30.01.1872.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1881.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1893.